ANADOLU SIVACISI, ANADOLU HAKKINDAKİ CEHALETİMİZİ ARTTIRABİLİR Mİ!?

Bugün Hakan Gür'ün kaleminden "ANADOLU SIVACISI, ANADOLU HAKKINDAKİ CEHALETİMİZİ ARTTIRABİLİR Mİ!?" başlıklı yazıyı paylaşmak istedim. Bu yazının görselleri için lütfen bu linke tıklayın. Çalışmamız için de bu linki takip edebilirsiniz.

Kuvaterner periyot (son 2.58 milyon yıl), bir seri buzul-buzullararası döngüyle karakterize olmuştur. Örneğin, Kuvaterner’in son 430 bin yıllık döneminde, her biri 100 bin yıl süren dört buzul-buzullararası döngü gerçekleşmiştir. Her buzul-buzullararası döngünün küçük bir bölümü (ortalama %20), normal olarak 10-30 bin yıl süren buzullararası dönemde geçmiştir.
Bu döngülerin, Anadolu ve Avrupa'nın biyolojik çeşitliliğinin şekillenmesinde büyük bir önemi vardır (bkz. Anadolu yer sincabı ile ilgili önceki paylaşımlar). Ancak özellikle bir önceki buzullararası dönemin (140-120 bin yıl önce) etkileri, daha yeni anlaşılmaktadır. Utku Perktaş önderliğinde Anadolu sıvacısı ile yaptığımız çalışma, yukarıdaki perspektif, özellikle de bir önceki cümle açısından ne anlatmaktadır.

İlk olarak, temel bulgumuzu verelim:

Anadolu sıvacısı, bir önceki buzullararası dönemde Ege ve Akdeniz kıyılarında yaşıyordu. O günlerden bugüne, Anadolu'nun bütün kıyı kuşağını kapsayacak şekilde dağılımını genişletti. Son buzul maksimumdaki (22 bin yıl öncesi) dağılımı, az çok günümüzdeki dağılımına benziyordu.

İkinci olarak, daha önce dediğim gibi, bu bulgunun ne anlattığına geçelim:

1. Son buzul dönem, Anadolu sıvacısını pek etkilememiş gibi gözüküyor (=modelleme sonuçlarına göre, bu türün son buzul maksimum ve günümüz dağılımları benzer). Bu durum, birçok orman türü için de geçerli olabilir. Neden? Çünkü son buzul maksimumda, Anadolu'nun kıyı kuşağı hala ormanlara ev sahipliği yapıyordu. Bu, kısmen Anadolu'nun buzul sığınak rolünü ve Avrupa'nın biyolojik çeşitliliğinin şekillenmesindeki önemini açıklıyor.

2. Bir önceki buzullararası dönem, son buzul dönemden farklı olarak, Anadolu sıvacısını etkilemiş gibi gözüküyor (=modelleme sonuçlarına göre, iğne yapraklı ormanları tercih eden bu tür, bir önceki buzullararası dönemde, günümüzden farklı olarak, Karadeniz kıyı kuşağında yaşamıyordu). (Bir önceki buzullararası dönemin etkileriyle ilgili sadece Anadolu'da değil, Dünya'da çok az şey bildiğimizi tekrar hatırlatayım.) Neden? Çünkü bir önceki buzullararası dönemin iklimi ve vejetasyonu, günümüzden (içinde bulunduğumuz buzullararası dönemden) farklıydı. Örneğin, Karadeniz kıyı kuşağında iğne yapraklı ağaçların bolluğu, bir önceki buzullararası dönemde günümüzden daha azdı.

Anlaşılıyor ki, üç fitocoğrafi bölgenin (Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran-Turan) kesiştiği Anadolu, bir de bu bölgeler buzul-buzullararası döngülere farklı cevaplar verince, hep biyolojik çeşitliliğini vurguladığımız Anadolu olmuş!

Kaynaklar:

Perktas, U., Gür, H., Sağlam, İ. K. & Quintero E. (2015). Climate-driven range shifts and demographic events over the history of Kruper's Nuthatch Sitta krueperi. Bird Study. 62: 14-28. DOI: 10.1080/00063657.2014.977220 - Link

​Hazırlayan: Hakan Gür